Gentiana cruciata

Στο Παγγαίο έχει καταγραφεί σε υψόμετρα από 600 μ. μέχρι και τα 1.700 μ. Βρίσκεται υπό μορφή περιορισμένου αριθμού φυτών και απαντά σε διάφορες θέσεις του Παγγαίου, αλλά κυρίως στις ορεινές περιοχές, όπου μπορεί κανείς να το εντοπίσει σε διάκενα δασών και υπαλπικά λιβάδια.

Είδος με μέτριο αριθμό ατόμων στο βουνό, και αυτό διότι είναι σχετικά ευρέως εξαπλωμένο. Πολυετές ποώδες φυτό, ύψους που φτάνει τα 40 εκ. Χαρακτηρίζεται από τους πολυάριθμους, συνήθως μη διακλαδισμένους βλαστούς. Τα φύλλα στη βάση των βλαστών έχουν σχήμα λόγχης και είναι τοποθετημένα σε ρόδακα, ενώ τα φύλλα κατά μήκος του βλαστού είναι μικρότερα, ελλειπτικά έως επιμήκη. Τα άνθη ομαδοποιούνται ανά 3-5, στις κορυφές των βλαστών και χαρακτηρίζονται από τον μπλε χρωματισμό τους. Οι φαρμακευτικές ιδιότητες ειδών του γένους ανακαλύφθηκαν τον 2^ο π.Χ. αιώνα από τον βασιλιά της Ιλλυρίας Γέντιο (Gentius). Ωστόσο, δύο περίπου αιώνες αργότερα, ο Πλίνιος ονόμασε το φυτό αυτό Γεντιανή (Gentiana), προς τιμήν του Ιλλύριου βασιλιά. Οι θεραπευτικές ιδιότητες – κυρίως τονωτικό της πέψης και καταπραϋντικό των γαστρεντερικών φλεγμονών – αποδίδονται στη ρίζα της κίτρινης γεντιανής, ενός άλλου είδους του γένους. Ο Διοσκουρίδης ονομάζει τη γεντιανή και «ρίζα του Κένταυρου», γιατί έχει πραγματικά πολλές θεραπευτικές ιδιότητες, και θεωρείται ότι την χρησιμοποίησε και ο Κένταυρος Χείρωνας. Σε πολλές χώρες τα είδη του γένους χρησιμοποιούνται ευρύτατα ως καλλωπιστικά, κυρίως λόγω των εντυπωσιακών ανθέων τους. Φύεται σε ανοίγματα δασών, ενώ μερικές φορές εμφανίζεται μέχρι το αλπικό επίπεδο σε λιβάδια ή βοσκοτόπια, σε υψόμετρα από 1000 έως 2000 μ. και σχεδόν πάντα σε ασβεστολιθικά εδάφη. Ανθίζει τον Ιούλιο, αν και μπορεί να παραταθεί η περίοδος ανθοφορίας της έως τον Αύγουστο ανάλογα με το υψόμετρο και τις ιδιαίτερες μικροκλιματικές συνθήκες των θέσεων.

Δεν παρατηρήθηκαν ενέργειες οι οποίες προκαλούν μείωση στο μέγεθος του πληθυσμού του στο Παγγαίο. Ωστόσο, ενέργειες όπως η συλλογή λόγω των όμορφών ανθέων του θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε μείωσή του.

Προεδρικού Διατάγματος 67/81 (Φ.Ε.Κ. 23/Α/30-01-1981) «Περί προστασίας της αυτοφυούς χλωρίδας και της άγριας πανίδας και καθορισμού διαδικασίας συντονισμού και ελέγχου της έρευνας αυτών».

Συμπεριλαμβάνεται στον κατάλογο των φυτικών ειδών του Προεδρικού Διατάγματος 67/81 (Φ.Ε.Κ. 23/Α/30-01-1981) «Περί προστασίας της αυτοφυούς χλωρίδας και της άγριας πανίδας και καθορισμού διαδικασίας συντονισμού και ελέγχου της έρευνας αυτών». Επιπρόσθετα, συμπεριλαμβάνεται και στη λίστα των Άλλων Σημαντικών Ειδών Φυτών (ΑΣΕΦ) της Ελλάδας που συνοδεύει την Ευρωπαϊκή Οδηγία 92/43/ΕΟΚ, ενώ σύμφωνα με τη Διεθνή Ένωση για την Προστασία της Φύσης (IUCN) το είδος χαρακτηρίζεται ως «Μειωμένης Ανησυχίας» (LC – Least Concern). Ο υπαγωγή του είδους σε αυτή την κατηγορία οφείλεται στην παρατηρούμενη μείωση του μεγέθους του πληθυσμού του στο εύρος της γεωγραφικής του εξάπλωσης, ωστόσο η μείωση αυτή δεν είναι τέτοια ώστε το είδος να υπαχθεί σε κάποια από τις κατηγορίες κινδύνου της IUCN.