Neotinea ustulata

Παρότι είναι σχετικά κοινό σε άλλες περιοχές της Βόρειας Ελλάδας, στο Παγγαίο είναι πολύ σπάνιο. Μέχρι τώρα έχει καταγραφεί σε τρεις θέσεις, κοντά στις κορυφές, και πλησίον του οικισμού Μεσορόπη. Εμφανίζεται υπό μορφή μεμονωμένων ατόμων ή λίγων ατόμων σε κάθε θέση.

Το μέγεθος του πληθυσμού του είναι πολύ μικρό. Μικρών σχετικά διαστάσεων είδος, με φύλλα επιμήκη και οξυκόρυφα μέχρι πλατιά λογχοειδή. Η ταξιανθία του στην αρχή είναι πυκνή, βραχεία και ωοειδής, αργότερα αραιή στη βάση, σχεδόν κυλινδρική, με μέχρι 80 μικρά άνθη. Τα σέπαλα με τα πέταλα σχηματίζουν θόλο, ο οποίος είναι ροδόχρωμος μέχρι πρασινωπός και με ερυθροϊώδεις αποχρώσεις εσωτερικά, ερυθροϊώδης μέχρι βαθιά μαυροκάστανος εξωτερικά. Το χείλος του είναι έντονα τρίλοβο, λευκό, μερικές φορές με ροδόχρωμες αποχρώσεις και λίγα ερυθροϊώδη στίγματα. Στο πίσω μέρος του χείλους υπάρχει πλήκτρο, το οποίο είναι πρασινωπό μέχρι ερυθροϊώδες, κυλινδρικό, με κλίση προς τα κάτω. Πήρε το όνομά του από τον μαυροκάστανο χρωματισμό που έχουν εξωτερικά τα άνθη του, και για αυτό μοιάζουν σαν καψαλισμένα (latin: ustulatus). Προτιμάει υπαλπικά λιβάδια και διάκενα ορεινών δασών, ενώ σπανιότερα εμφανίζεται σε δάση πεύκης ή περιοχές χαμηλού υψομέτρου. Πρόκειται για είδος με ευρεία εξάπλωση στην Ευρώπη αλλά κατά το παρελθόν έχει υποστεί πολύ μεγάλη μείωση της περιοχής στην οποία εξαπλώνεται. Θεωρείται ότι είναι ένα από τα είδη που θα υποστούν σε μεγάλο βαθμό τις καταστρεπτικές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Ανθίζει από Απρίλιο έως Ιούλιο, ανάλογα με το υψόμετρο.

Λόγω του πολύ μικρού μεγέθους του πληθυσμού του, οποιαδήποτε επέμβαση προγραμματιστεί να γίνει στις θέσεις που έχει καταγραφεί θα έχει καταστρεπτικές συνέπειες. Συγκεκριμένα, η συλλογή του ή η κατασκευή τεχνικών έργων θα οδηγούσε σε εξαφάνισή του από το Παγγαίο.

Συμπεριλαμβάνεται στον κατάλογο των φυτικών ειδών του Προεδρικού Διατάγματος 67/81 (Φ.Ε.Κ. 23/Α/30-01-1981).

Συμπεριλαμβάνεται στον κατάλογο των φυτικών ειδών του Προεδρικού Διατάγματος 67/81 (Φ.Ε.Κ. 23/Α/30-01-1981) «Περί προστασίας της αυτοφυούς χλωρίδας και της άγριας πανίδας και καθορισμού διαδικασίας συντονισμού και ελέγχου της έρευνας αυτών», καθώς επίσης και στη λίστα των Άλλων Σημαντικών Ειδών Φυτών (ΑΣΕΦ) της Ελλάδας που συνοδεύει την Ευρωπαϊκή Οδηγία 92/43/ΕΟΚ, ενώ υπόκειται και στις διατάξεις της Συνθήκης CITES για το διεθνές εμπόριο των απειλούμενων ειδών άγριας πανίδας και χλωρίδας.